ZAKKAR KONO (FIDDA KAI) صدقة الفطر

ZAKKAR FID-DA-KAI, KO SADAKAR FID-DA-KAI (AL-FIXR)

(إضاءات حول زكاة الفطر، أو صدقته)

     An sanya mata wannan sunan (na zakatu al-fixr) ne; kasancewar wannan zakkar ta kan wajaba ne saboda "shan ruwa" da za a yi na watan ramadhan, kuma wannan zakkar ba ta da alaqa da dukiya, a'a! wannan zakka ce da take da alaqa da ran mutum da jikinsa.

A nan akwai gavvai kamar haka:

Gavar farko: Hukuncin zakkar "fixr" da dalili akan haka:

Zakkar fidda kai ''wajibi'' ce akan kowane musulmi; saboda abinda aka ruwaito daga Abdullahi xan Umar –رضي الله عنه-, ya ce:

"فَرَضَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم زَكَاةَ الفِطْرِ؛ صَاعًا مِنْ تَمْرٍ، أَوْ صَاعًا مِنْ شَعِيرٍ، عَلَى العَبْدِ وَالحُرِّ، وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى، وَالصَّغِيرِ وَالكَبِيرِ مِنَ المُسْلِمِينَ"([1]).

Ma'ana: (Manzon Allah –صلى الله عليه وسلم- ya wajabta zakkar fid da kai; sa'iy xaya na dabino, ko kuma sa'iy na sha'ir, akan bawa da xa, namiji da mace, da yaro da babba, daga cikin musulmai).

Gava ta biyu: Sharuxanta, da kuma ga wa take wajaba?

Zakkar fid-da-kai tana wajaba akan kowane musulmi; babba da qarami, namiji da mace, xa da bawa, saboda hadisin Ibnu-umar –رضي الله عنهما- da ya gabata.

Kuma "mustahabbi" ne a fitar da ita ga xan-tayi da ke ciki; matuqar an busa masa rai; ma'ana: matuqar ya cika wata huxu, saboda magabata ''salaf'' sun kasance suna fitar da ita wa yaro, kamar yadda hakan ya tabbata daga Usman –رضي الله عنه- da waninsa.

Kuma wajibi ne mutum ya fitar da ita ga kansa, da duk wanda ciyar da su yake wuyansa; kamar matarsa, xan'uwansa, haka kuma bawa; saboda ''sadakatu al-fixr" xinsa na kan shugabansa; dalilin haka shine: faxin Manzon Allah (صلى الله عليه وسلم):

"لَيْسَ فِي الْعَبْدِ صَدَقَةٌ إِلا صَدَقَةُ الْفِطْر"([2]).

Ma'ana: (Ba a bada wata sadaka akan bawa in banda sadakatu alfixr).

Kuma ita wannan sadaka bata wajaba sai ga wanda ya ke da fiye da abinda zai ci –shi da iyalansa- da kuma buqatunsa na larura, ta ranar idi da darenta, wanda kuma da shi zai karya azuminsa. Don haka; ''zakatu al-fixr'' bata wajaba sai an samu cikar sharaxai guda biyu:

1-   Musulunci; saboda bata wajaba akan kafiri.

2-   Samuwar abinda ya fi qarfin abincinsa da abincin iyalansa, tare da samuwar abinda zai biya buqatunsa na asali, a ranar idi da kuma darensa.

Gava ta uku: Hikimar wajabta zakatul fixr:

          Yana daga cikin hikimomin da suka sanya aka wajabta ''zakatu al-fixr" abubuwan da ambatonsu ke tafe:

1-    Tsarkake mai azumi daga abinda ka iya aukuwa a cikin azuminsa na wargi ko batsa.

2-    Wadatar da fakirai da miskinai, wadatarwar da za ta hana su yin roqo a ranar idi, tare da shigar musu da farin ciki, domin idin ya kasance musu ranar farin ciki, kamar sauran vangarorin al'ummar musulmai; saboda hadisin Abdullahi xan Abbas –رضي الله عنهما-:

"فَرَضَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم زَكَاةَ الْفِطْرِ طُهْرَةً لِلصَّائِمِ مِنَ اللَّغْوِ وَالرَّفَثِ،

وَطُعْمَةً لِلْمَسَاكِين"([3]).

Ma'ana: (Manzon Allah –صلى الله عليه وسلم- ya farlanta ''zakatu al-fixr" don ta zama tsarkaka ga mai azumi daga wargi da batsa, kana ta zama abinci ga miskinai).

3-    A cikinta akwai bayyanar da godiya wa Allah ta'alah kan ni'imar  cika azumin Ramadhan, da kuma tsayuwa a cikin darensa, da horewarsa ga bayinsa kan aikata abinda ya sauwaqa na aiki na-gari a wannan wata mai albarka.

Gava ta huxu: Gwargwadon wajibin zakkar fid-da-kai, tare da bayanin abubuwan da ake fitar da zakkar daga cikinsu:

Abinda yake wajibi a "zakatu alfixr" shine "sa'iy xaya" daga mafi rinjayen abincin mutanen gari; na alkama ko sha'ir, ko dabino, ko zabib, ko cukui (aqid([4])), ko shinkafa, ko masara, ko wanin haka; saboda tabbatansa daga Annabi (صلى الله عليه وسلم)  a cikin hadisai ingantattu, kamar hadisin Abdullahi xan Umar –رضي الله عنه-  da ya gabata.

Kuma ya halatta jama'a da yawa su bada ''zakatu alfixr" ga mutum xaya, kamar yadda ya halatta mutum xaya ya bada zakkarsa ga jama'a.

Kuma baya halatta a fitar da qimar abinci daga kuxi; saboda yin hakan ya sava wa umurnin manzon Allah (صلى الله عليه وسلم), kamar yadda kuma ya sava wa aikin sahabban annabi; saboda sun kasance suna fitar da "zakatu al-fidr" ne daga abubuwan ci, kuma saboda "zakatu al-fidr" ibada ce da aka farlanta wa mutane cewa su fitar da ita daga jinsi sananne; wanda kuma shine abinci; don haka idan aka fitar da ita ba daga wannan jinsin ba, to ba zata wadatar ba.

Gava ta biyar: Lokacin wajabcin "zakatu alfixr" da fitar da ita:

Zakkar fid-da-kai tana wajaba da faxuwar rana na daren idi; saboda daga wannan lokacin ake karya azumin watan ramadhan. Kuma dangane da lokacin fitar da ita, tana da lokaci biyu: Lokacin bada ita mai falala, da kuma lokacin halacci, Amma lokacinta mai falala shine: Daga fuxuwar alfijir na ranar idi har zuwa dab da lokacin yin sallar idi; saboda hadisin Abdullahi xan Umar –رضي الله عنهما-:

"أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم أَمَرَ بِزَكَاةِ الفِطْرِ قَبْلَ خُرُوجِ النَّاسِ إِلَى الصَّلاَة"(

[5]).

Ma'ana: (Lallai Annabi –صلى الله عليه وسلم- ya yi umurni cewa a fitar da "zakatu alfidr" gabanin mutane su fita i zuwa sallar idi).

Amma shi kuma lokacin halacci: shine, gabanin idi da yini xaya ko kuma biyu; saboda Abdullahi xan Umar –رضي الله عنهما- da wassu sahabbai na-daban sun aikata haka.

Ba ya halatta a jinkirta zakatul fixr i zuwa bayan sallar idi; idan har ya jinkirta, to ta zama sadaka daga cikin sadakoki, kuma ya yi laifi (zunubi) saboda wannan jinkiri; Annabi (صلى الله عليه وسلم) yana cewa:

"مَنْ أَدَّاهَا قَبْلَ الصَّلاةِ فَهِيَ زَكَاةٌ مَقْبُولَةٌ، وَمَنْ أَدَّاهَا بَعْدَ الصَّلاةِ فَهِيَ صَدَقَةٌ مِنَ الصَّدَقَات"([6]).

Ma'ana: (Duk mutumin da ya bayar da ita gabanin sallar idi to wannan zakka ce karvavviya, duk kuma wanda ya bada ita bayan sallah to sadaka ce daga cikin sadakoki).

---

([1]) Bukhariy ya ruwaito shi (lamba: 1503), da Muslim (lamba: 984).

([2]) Muslim ya ruwaito shi (lamba: 982).

([3]) Abu-dawud ya ruwaito shi (lamba: 1609), da Ibnu-majah (lamba: 1827), da Alhaakim (1/409), ya kuma inganta shi, An-nawawiy yace: hadisi ne hasan -a cikin (Almajmu'u, 6/85), Albaniy shima ya ce: hasan ne (Sahihu Ibni-majah, lamba: 1492).

([4]) Aqid shi ake kira cukui da harshen hausa, shine kuma: nono da aka busar da shi, mai tsami.

([5]) Bukhariy ya ruwaito shi (lamba: 1503), da Muslim (lamba: 984).

([6]) Abu-dawud ya ruwaito shi (lamba: 1609), da Ibnu-majah (lamba: 1827), daga hadisin Abdullahi xan Abbas (رضي الله عنهما), Albaniy yace: hadisi ne hasan (Irwa'ul galil, lamba: 843).