HASKAKAWA KAN IBADAR I'ITIKAAF
(إضاءات
حول الاعتكاف)
Haske
na farko: Bayani akan menene i'itikaaf, da hukuncinsa:
1-
Ta'arifinsa:
Kalmar "I'itikaaf" a harshen larabci
tana nufin: lazimtar abu, da killace kai akansa.
A shari'ar Musulunci kuma tana nufin: Musulmi
wanda ake kira "mumayyiz –wato: wanda ya san fari-da-baqi,
koda bai balaga ba-" ya lazimci wani masallaci daga cikin masallatai, don
yin xa'a
ga Allah mabuwayi da xaukaka.
2-
Hukuncin "I'itikaaf":
Sunna ne, kuma kusanci ne i zuwa ga Allah ta'alah; saboda faxinsa
mabuwayi da xaukaka:
(أنْ طهّر بيتي للطائفين والعاكفين والركع السجود) [البقرة:
١٢٥].
(Cewa ku tsarkake xakina
ga masu xawafi, da masu I'itikaaf, da kuma masu ruku'i da sujjada –sallah-)
[Baqarah:
125].
Wannan aya
dalili ce da ta bayyana cewa "I'itikaaf" an shar'anta shi har ga
al'ummomin da su ka shuxe, Da kuma saboda faxinsa maxaukakin
sarki:
(ولا تباشروهن وأنتم عاكفون في المساجد)
[البقرة:
١٨٧].
(Kuma kada ku taki matanku alhalin kuna aikata
"I'itikaaf" a cikin masallatai) [Baqarah:
187]. Kuma ya zo daga A'ishah -
رضي الله عنها- cewa:
"أَنَّ النَّبِيَّ r كَانَ يَعْتَكِفُ العَشْرَ الأَوَاخِرَ
مِنْ رَمَضَانَ حَتَّى تَوَفَّاهُ اللَّهُ"([1]).
(Lallai Annabi –صلى
الله عليه وسلم-
ya kasance yana yin "I'itikaafin" kwanaki goman qarshen
ramadana, har Allah ta'alah ya karvi ransa).
Kuma
dukkan musulmai sun yi "ijma'i" kan kasancewan "I'itikaaf"
abu ne da shari'a ta zo da shi, kuma sunna ne, da bata wajaba akan mutum sai
dai in ya wajabta ta akan kansa; kamar a ce ya yi bakancen aikata shi.
Don haka;
kasancewar "I'itikaaf" shari'a ne ya tabbata da dalilai na alqur'ani,
da sunna da kuma "ijma'i".
Haske
na biyu: Sharuxan "i'itikaaf":
"I'itikaaf" ibada
ne da yake da sharuxa, kuma lallai ba ya inganta sai da su, Kamar haka:
1-
Dole mai i'itikafin ya zama musulmi,
mumayyizi, mai hankali: Saboda
i'itkafin "kafiri" ba ya inganta, haka shima mahaukaci idan da zai
yi, da kuma yaro qarami wanda bai kai shekarun banbance fari-da-baqi
(mumayyizi) ba. Amma "balaga da mazantaka" su ba a sharxanta
su; saboda haka; i'itikafin mutumin da bai balaga ba matuqar
dai "mumayyizi" ne da ya kai shekaru bakwai (7) ya inganta, haka kuma
i'itikaaf na inganta daga mace.
2-
Niyya:
Wannan kuma saboda faxinsa
(صلى الله عليه وسلم):
Ma'ana:
(Lallai dukkan aiyuka su kan inganta ne tare da niyya). Sai mai
"I'itikaaf" ya niyyaci lazimtar gurbin "I'itikafinsa", da
nufin xa'a da bauta wa Allah mabuwayi da xaukaka.
3-
Dole "I'itikafin" ya zama a
masallaci ne: Wannan kuma saboda faxinsa maxaukakin
sarki:
(وأنتم عاكفون في المساجد) [البقرة: ١٨٧].
Ma'ana: (…
alhalin ku kuna aikata "I'itikaaf" a cikin masallatai) [Baqarah:
187]. Da kuma saboda aikinsa (صلى الله عليه وسلم); domin ya kasance ya kan yi "i'itikaaf"
ne kawai a masallaci, kuma ba a "ruwaito" cewa wata-rana ya yi "I'itikaaf"
a wanin masallaci ba.
4-
Sa'annan masallacin da ya ke
"I'itikafin" a cikinsa dole ya kasance ana tsayar da sallar
"jam'i" a cikinsa: Wannan
kuma an sanya shi ne a matsayin sharaxi
saboda idan har lokacin da ya yanka ma kansa na "I'itikafin" sallar
farilla za ta riqa samuwa a cikinsa, kana kuma shi mai "I'itikafin"
yana daga cikin waxanda halartar sallah cikin jam'i yake wajibi akansu; saboda yin
I'itikafi a masallacin da ba a tsayar da jam'i a cikinsa zai hukunta qauracewa
"sallah cikin jam'i" ga wannan bawan, alhalin kuma halartarta wajibi
ne akansa, ko kuma ya rika fita i zuwa ga "jam'in" akai-akai; wanda
hakan na baran-baran da "maqasudin"
I'itikaaf". Amma mace kam yana inganta a gare ta da ta yi "i'itikaafinta"
a kowani masallaci; sawa'un ana yin sallah cikin jam'i ko a'a. Wannan kuma idan
ba wata fitinar da za ta haifu sakamakon "I'itikaafinta"; Amma idan
"I'itikaafin" nata zai janyo wata fitina to anan kam wajibi ne a hana
ta. Abun da ya yi fi falala kuma shine masallacin da za a yi "i'itikaafin"
ya zama ana tsayar da sallar "juma'a" a cikinsa, sai dai hakan ba sharaxi
ne na "i'itikaafi'' ba.
5-
Tsarkakuwa daga "babban
hadasi": Don haka; i'itikafin "mai janaba da mai haila da mai
jinin haihuwa" ba ya inganta; saboda bai halatta waxannan
su zauna a masallaci ba.
Lallai "yin azumi"
ga mai "i'itikaafi" ba sharaxi
ba ne, wannan kuma saboda abinda aka ruwaito daga Abdullahi xan
Umar –رضي الله عنه-
cewa lallai Umar –رضي الله عنه-,
ya ce:
"يَا رَسُولَ اللهِ إِنِّي نَذَرْتُ فِي الْجَاهِلِيَّةِ
أَنْ أَعْتَكِفَ فِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ لَيْلَةً، فَقَالَ: أَوْفِ بِنَذْرِك" ([3]).
Ma'ana: (Ya Manzon Allah!
Lallai ni na yi bakancen zan yi "I'itikaafin" dare guda a masallaci
mai alfarma –makka-, a jahiliyya? Sai ya ce: Ka cika bakancenka). A nan da yin
azumi sharaxi ne na "I'itikaafi" to da Annabi ba zai halatta a
yi I'itikafi da daddare ba; saboda ba a yin azumi a cikin dare. Daxin-daxawa
kuma "I'itikaafi, da yin azumi" ibadodi ne guda biyu mabanbanta; don
haka ba a sharxanta samar da xayansu
gabanin ingancin xayan.
Haske
na uku: Zamanin I'itikaaf, da mustahabbobinsa, da bayanin abubuwan da aka
halatta ga mai i'itikaaf:
1. Lokacin yin i'itikaafi
da zamaninsa: Zama a cikin masallaci na wani gwargwado ko yanki na lokaci
ko zamani shine rukunin I'itikaaf, saboda da za a rasa zama a cikin masallaci
na wani yanki daga cikin lokaci to da I'itikafin bai qullu
ba.
Amma
dangane da mafi qarancin lokacin I'itikaafi kuma
akwai savanin maluma akansa, amma ingantacciyar magana –in sha Allah-
itace: bashi da iyaka ta fiskar mafi qarancin
lokacinsa; don haka I'itikaafi yana inganta idan aka yi shi cikin xan
wani gwargwado na daga lokaci, koda kuwa kaxan
ne, Sai dai kuma mafificin lamari shine kada I'itikaafin ya zama qasa
da yini xaya da kwana; saboda Annabi (صلى
الله عليه وسلم)
da sahabbansa ba a ruwaito cewa sun yi I'itikafin qasa
da haka ba.
Kuma
mafificin lokatan I'itikaafi shine: kwanaki goman qarshen
ramadana; saboda hadisin A'ishah - رضي الله عنها-
da ya gabata:
"أَنَّ النَّبِيَّ r كَانَ يَعْتَكِفُ العَشْرَ الأَوَاخِرَ
مِنْ رَمَضَانَ حَتَّى تَوَفَّاهُ اللَّهُ"([4]).
Ma'ana:
(Lallai Annabi –صلى الله عليه وسلم- ya kasance yana yin
"i'itikaafin" kwanaki goman qarshen
ramadana, har Allah ta'alah ya karvi ransa).
Amma da
mutum zai yi i'itikaaf ba a wannan lokacin ba, to i'itikafinsa ya halatta, sai
dai ya aikata savanin abinda ya fi falala.
Duk wanda ya yi niyyar ya yi
i'itkaafin kwanaki goma na qarshen watan ramadana
to zai yi sallar asubar ranar ashirin da xaya (21) a
masallacin da ya niyyaci aikata i'itikafi a cikinsa, sa'annan sai ya shiga
cikin bautarsa (i'itikafinsa). Kuma i'itikafinsa zai qare
ne idan rana ta faxi, na yinin qarshen a watan azumi
(ramadana).
2. Mustahabban
i'itikafi: I'itikafi ibada ne da bawa ke kevewa
a cikinsa da Ubangijinsa, tare da yanke alaqoqi
da duk wanda ba shi ba, don haka "mustahabbi" ne mai i'itikafi ya kevanta
da yin ibadodi; ta yadda zai yawaita yin salloli da zikiri (ambaton Allah), da
addu'oi da karatun alqur'ani, da tuba da istigfaari, da
makamantan haka; na nau'ukan xa'a da za su kusantar
da shi i zuwa ga Allah ta'alah.
3. Abubuwan da aka
halatta ga mai I'itikaafi: An halatta masa fita daga
masallaci don aikata abinda ba makawa a gare shi sai ya aikata shi; kamar cin
abinci da shan abin sha; idan bashi da wanda zai halarto masa da su, haka kuma
fita don biyan buqata, da kuma yin alwala idan ya yi hadasi, da kuma wankan
janaba. Kuma an halatta masa yin magana da mutane, cikin abinda ke da fa'ida,
da tambayan yaya halinsu? Amma maganganun da basu da amfani, ko kuma babu
lalurar yinsu: waxannan kam suna baran-baran da maqasudin
i'itikaafin, da kuma abinda aka shar'anta i'itikaafin don shi. Kuma an
halatta masa cewa wassu daga cikin
iyalansa da danginsa su ziyarce shi, su kuma yi zance da shi na xan
wani lokaci, haka kuma an halatta masa ya fita daga gurbin i'itikafin nasa don
ya yi bankwana da su (ya musu rakiya); wannan kuma saboda hadisin Safiyyah - رضي الله عنها-
ta ce:
"كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مُعْتَكِفًا
فَأَتَيْتُهُ أَزُورُهُ لَيْلا، فَحَدَّثْتُهُ ثُمَّ قُمْتُ فَانْقَلَبْتُ،
Ma'ana:
(Manzon Allah –صلى الله عليه وسلم- ya kasance yana i'itikaafi, sai na zo
masa a cikin dare don na ziyarce shi, na kuma yi masa taxi,
sa'annan sai na tashi zan koma, sai shima ya tashi don ya raka ni); ma'ana: ya
mayar dani i zuwa xakina.
Kuma halal
ne ga mai i'itikaafi ya ci abinci, ya sha abin sha, ya yi barcinsa a masallaci,
tare da kula da tsaftar masallacin, da kuma alfarmansa.
Haske
na huxu:
Abubuwan da suke vata
"i'itikafi":
I'itikaafi
yana vaci da abubuwa masu zuwa:
1-
Ficewa daga masallaci ba tare da buqata ba; da-gangan; koda
kuwa lokacin fitan ya yi qaranci; wannan kuma saboda hadisin A'ishah - رضي الله عنها-:
Ma'ana:
(Annabi ya kasance baya shiga gida sai don buqata,
idan ya kasance yana i'itikaafi). Da kuma saboda kasancewar fitan yana sarayar
da zama a gurbin i'itikaafi, alhali kuma shi zaman (a cikin masallaci) shine
rukunin i'itikaafi.
2-
Yin jama'i:
Koda kuwa a cikin dare ne, koda kuma a wajen masallaci ya yi
shi; wannan kuma saboda faxinsa maxaukakin sarki:
(ولا تباشروهن وأنتم عاكفون في المساجد) [البقرة:
١٨٧].
Ma'ana:
(Kuma kada ku taki matanku alhalin kuna aikata "i'itikaaf" a cikin
masallatai) [Baqarah: 187].
Yana xaukar hukuncin "jima'i": fitar da
maniyyi da sha'awa; ba tare da an samu yin jima'i ba; kamar ta hanyar wasa da
al'aura har maniyyi ya fito "istimna'i", da rungumar mata da bai kai
i zuwa ga saduwa ba.
3-
Fitar hankali: I'itikaafi yana
lalacewa da samuwar hauka, da maye; saboda mahaukaci da wanda ke cikin maye sun
fita daga cikin waxanda bauta ke wajaba a kansu.
4-
Haila da nifasi; Wannan
kuma saboda baya halatta ga mai haila da mai jinin nifasi su zauna a cikin
masallaci.
5-
Yin ridda: Wannan
kuma saboda yin ridda na yayi hanun-riga da bauta, kuma saboda faxinsa
maxaukakin sarki:
(لئن أشركت ليحبطن عملك) [الزمر:
٦٥].
Ma'ana:
(Da zaka yi shirka to da ayyukanka sun ruguje)
[Zumar: 65].
Allah ne masani !
No comments:
Post a Comment