SHIN DUKIYAR MAGADANKA TAFI SOYUWA A GARE KA, KO TAKA?!

SHIN DUKIYAR MAGADANKA TAFI SOYUWA A GARE KA, KO TAKA?!

Da sunan Allah mai rahama mai jin kai, salati da sallama su kara tabbata ga ma'aikin Allah annabi Muhammad (SAW) da iyalansa da sahabbansa gabadaya, Bayan haka:

أورد الإمام البخاري في صحيحه في (بَاب مَا قَدَّمَ مِنْ مَالِهِ فَهُوَ لَهُ) بسنده إلى عَبْد اللَّهِ بن مسعود رضي الله عنه قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «أَيُّكُمْ مَالُ وَارِثِهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنْ مَالِهِ؟» قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ، مَا مِنَّا أَحَدٌ إِلا مَالُهُ أَحَبُّ إِلَيْهِ! قَالَ: «فَإِنَّ مَالَهُ مَا قَدَّمَ، وَمَالُ وَارِثِهِ مَا أَخَّر».

Waccar tambayar ta zo cikin hadisin da Imamul Bukhariy ya ruwaito shi [6442] a (babin da ke magana kan abin da mutum ya bayar daga dukiyarsa to shi ne fa nasa) da "Isnadinsa" … zuwa ga Abdullahi bn Mas'uud (RA) ya ce: Annabi (SAW) ya ce:

"Wanene daga cikinku dukiyar magadansa tafi soyuwa a wajensa fiye da dukiyarsa?", Sai su ka ce: Ya ma'aikin Allah! Babu wani mutum daga cikinmu face dukiyarsa ce ta fi soyuwa a wajensa! Sai ya ce: "To lallai dukiyar mutum ita ce wacce ya gabatar, dukiyar magajinsa kuma ita ce: wacce ya jinkirtar!".

Shi kuma wannan hadisin ta wata fiskar zamu ga cewa ya yi kama da sashin maganar da maluma ke fada; cewa: Abincinka shi ne wanda ka bayar, shi kuma wanda ka riga ka cinye to ya zama kashi!

MUHIMMIN DARASI DA HADISIN KE KOYARWA: Lallai wannan hadisin na daga hadisan da su ke kwadaitar da mutane kan yin aiyukan alkhairi da ciyarwa, ko tufatarwa, ko bada agajin gina masallatai, ko aji (dakin karatu), ko wakafin gidan zama ga talakawa ko ga dalibai, ko rijiyoyi, da sauransu, da dukiya; domin mutum ya amfana da shi a gidan lahira! 

JAN HANKALI GA MAWADATA: Allah ta'alah ya kan jarrabi bayinsa da talauci, wassu kuma da dukiya ko wadata, ya kuma shar'anta mana cewa in za a nemi dukiya to a neme ta (dukiyar) ta hanya guda daya tak; hanyar "halal", kamar yadda ya sanya tambayoyin da za a yi ma bayi a kiyamah dangane da abin da ya azurta su da shi na dukiya suka zamto "guda biyu", su ne: Ta yaya ka same ta?

sa'annan ta yaya ka kashe ta?

Hakan kuma ya zo cikin hadisi ingantacce da ke magana kan abubuwa guda biyar da ba zai taba yiwuwa dugadugan bawa su gota daga gaban ubangiji Allah ba har sai bawan ya amsa su, hadisin yana cewa:

عَنْ أَبِي بَرْزَةَ الأَسْلَمِيِّ رضي الله عنه، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «لاَ تَزُولُ قَدَمَا عَبْدٍ يَوْمَ القِيَامَةِ حَتَّى يُسْأَلَ عَنْ: عُمُرِهِ فِيمَا أَفْنَاهُ، وَعَنْ عِلْمِهِ فِيمَ فَعَلَ، وَعَنْ مَالِهِ مِنْ أَيْنَ اكْتَسَبَهُ وَفِيمَ أَنْفَقَهُ، وَعَنْ جِسْمِهِ فِيمَ أَبْلاَهُ»

Ma'ana: ((Ya zo daga Abu-barzatal aslamiy –RA- ya ce: Manzon Allah –SAW- ya ce: Dugadugai guda biyu na bawa ba za su gushe ba a ranar kiyamah har sai an tambaye shi kan: Rayuwarsa ta yaya ya karar da ita, iliminsa kuma mai ya aikata da shi, ita kuma dukiyarsa; ta ina ya same ta, ta yaya kuma ya ciyar da ita, kana kuma sai jikinsa da kuruciyarsa ta yaya ya tafiyar da ita?!)). [Tirmiziy ya ruwaito shi, ya kuma ce: hadisi ne mai kyau, ingantacce, lamba: 2417, ya kuma sake ruwaito shi ta hanyar Abdullahi bn Mas'uud –RA-, lamba: 2416, Albaniy ya ce wannan hadisin ta wannan hanyar "hasan" ne, Duba: As-silsilatus sahihah, lamba: 946].

Lallai wannan hadisin na nuna cewa ita dukiya akan mata tambayoyi har kashi biyu, tambayar farko: ta yaya aka same ta; shin ta hanyar "halal" ne, ko kuma?

Tambaya ta biyu: game da yadda aka ciyar da ita; "ga alkhairi ne ko ga sharri"?

La'ilaha illal lah!!! Kowanne bawa sai ya amsa wadannan tambayoyin dangane da dukiyarsa; sawa'un dukiyar kadan ce ko mai yawa!! Allah ka tseratar da mu!!!

Wannan kalu-balen da ke jiran kowa; ya ke jirana, ya ke jiranka: a filin kiyamah, a kuma gaban ubangiji mai girma, shi ne yasa na dauki alkalami don na fadakar da 'yan'uwana musulmai, musamman wadanda talakawa ke ganin cewa Allah ya tarfa ma garinsu nono; wato masu kudi; don mu gudu tare mu tsira tare!

Masu kudi da dukiya! Ga nasihata a gare ku:

NA FARKO: Lallai dukiyar da Allah ya baka taka ce, matukar kana nan duniya; baka riga ka mutu ba, haka kuma taka ce a gidan lahira idan ka yi aikin alkhairi da ita; saboda zaka je ka samu sakamakonka cikakke a wajen Allah ta'alah! Wannan kuma saboda hadisin farko da na ambato, mai nuna cewa, dukiyarka ta hakika bayan ka riga ka mutu ita ce: wacce ka riga ka ciyar da ita gabanin rasuwarka. yayin da ita kuma wacce ka bari ga zuri'arka da sauran magada to ta magadan ne, Kai ba za ta maka amfanin komai ba a kiyamah; tare da cewa kai ne, ka tattara ta. Kamar yadda kuma za ta iya kasance maka "Azaba" matukar ta shigo ne ta hanyar "haram", kamar yadda (wailul likulli humazatin lumazah…. -Har karshen "surar" ta ke nunawa).

Su kuma magada za su ci wannan dukiyar a matsayin "halal", haka kuma ba za su samu kalu-balen amsa tambayar: ta yaya ta shigo muku ba? Saboda kasancewar ta shigo musu ne ta hanya yardajjiya; ma'ana: gado, Abin da kawai zai rage musu shine su yi kokarin su ga sun kashe ta ta hanya mai kyau, wacce Allah ya yarda da ita.

Haka kuma Dukiyar zata iya zama asara ga bangarori biyun; wadda ya tattara ta daga farko, da wadda ya kashe ta (magada); idan shi mai dukiyar na asali ya tara ta ne ta mummuniyar hanya, ya kuma fitar da ita ta mummuniyar hanya, ko kuma ya gadar da ita ga shashatun magada da su ka yi ma-sha'ansu da ita! 

Saboda wannan ne da makamancinsa maluma su ke bayyana cewa ya halatta "mai kudi" a halinsa na lafiya; ba lokacin jinyan ajali ba: ya halatta a gare shi ya yi aikin alkhairi da daukacin dukiyarsa gabadayanta; in yaga dama. Amma In kuma ciyon ajali ya zama ya kama shi to a nan ma ya halatta a gare shi ya yi wasici da daya bisa ukun daukiyar tasa daya bias uku (1/3) ga wani aikin alkhairi, ko ga wani mutum, ko kuma ya kashe ta ga gina wani alkhairin gabanin fitar ransa. Dalili kuma akan wadannan mas'alolin shi ne hadisin da ke tafe:

عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِي وَقَّاصٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَعُودُنِي عَامَ حَجَّةِ الوَدَاعِ مِنْ وَجَعٍ اشْتَدَّ بِي، فَقُلْتُ: إِنِّي قَدْ بَلَغَ بِي مِنَ الوَجَعِ وَأَنَا ذُو مَالٍ، وَلاَ يَرِثُنِي إِلا ابْنَةٌ، أَفَأَتَصَدَّقُ بِثُلُثَيْ مَالِي؟ قَالَ: «لاَ» فَقُلْتُ: بِالشَّطْرِ؟ فَقَالَ: «لاَ» ثُمَّ قَالَ: «الثُّلُثُ؛ وَالثُّلُثُ كَبِيرٌ -أَوْ كَثِيرٌ- إِنَّكَ أَنْ تَذَرَ وَرَثَتَكَ [وفي لفظ: ذُرِّيَّتَكَ] أَغْنِيَاءَ خَيْرٌ مِنْ أَنْ تَذَرَهُمْ عَالَةً يَتَكَفَّفُونَ النَّاسَ، وَإِنَّكَ لَنْ تُنْفِقَ نَفَقَةً تَبْتَغِي بِهَا وَجْهَ اللَّهِ إِلا أُجِرْتَ بِهَا، حَتَّى مَا تَجْعَلُ فِي فِي امْرَأَتِكَ [وفي لفظ: حَتَّى اللُّقْمَةَ تَجْعَلُهَا...] ».

Ma'ana: ((Hadisi ya zo daga Sa'ad bn Abiy-wakkas –RA- yana cewa: Manzon Allah –SAW- da-kansa ya kasance yana ziyartata a shekarar hajjinsa na bankwana; saboda matsanancin ciyo dake tare da ni, Sai na ce: Zafi da radadin wannan ciyon ya kai yadda ya kai, gashi ni mutum ne ma'abocin dukiya, bani kuma da wanda zai gaje ni in na mutu sai 'yata mace guda 'daya; Shin na yi sadaka ne da biyu-bisa-ukun dukiyata -²/₃-? Sai annabi –SAW- ya ce: A'a! Sai na ce: To na sadakar da rabinta -¹/₂-? Sai ya ce: A'a! Sa'annan sai ya ce: Sai dai daya-bisa-uku ¹/₃? Shima ¹/₃ yana da girma, ko yana da yawa; Lallai ka bar magadanka [a wani lafazin: zurri'arka] mawadata shi ne ya fi alkhairi fiye da ka tafi ka barsu talakawa masu rokon mutane! Kuma lallai ba zaka yi wata ciyarwa da ka ke neman ganin fiskar Allah da ita ba face an baka lada akanta, koda kuwa abin da za ka sanya shi a cikin bakin matarka ne [a wani lafazin: koda kuwa loma ne da zaka sanya ta a cikin bakinta])). 

[Bukhariy ne ya ruwaito shi, lamba: 1295, da 3936, da 4409, da 6373, da Muslim, lamba: 1628].

Da kuma saboda fadinsa (SAW):

"إِنَّ اللَّهَ تَصَدَّقَ عَلَيْكُمْ عِنْدَ وَفَاتِكُمْ بِثُلُثِ أَمْوَالِكُمْ، زِيَادَةً فِي حَسَنَاتِكُمْ لِيَجْعَلَهَا لَكُمْ زَكَاةً فِي أَعْمَالِكُم".

Ma'ana: (Lallai Allah ta'alah ya ba ku damar ku yi sadaka -a wajen rasuwarku- da "daya-bisa-ukun ¹/₃ dukiyoyinku; domin karuwar kyawawan aiyukanku; wadda Allah zai sanya shi ya zama tsarki cikin aiyukanku).

[Ibnu-majah ya ruwaito shi (2709), da Ahmad a cikin "musnad" (lamba: 27482), da Ad-daraqudniy (5/263), da Al-baihaqiy (6/264), hadisi ne hasan (duba: Irwa'ul galil, 6/77].

NA BIYU: Wata shawarar kuma a nan ita ce: "Mai kudi da dukiya" ana son ya fifita ciyar da dukiyarsa ga abin da zai dau lokaci talakawa ko daukacin jama'a suna amfana da shi, fiye da basu abincin da za su cinye a lokaci guda, ko tufatar da su, ko kaisu umrah ko hajji, tare da cewa wadannan suma alkhairori ne masu girma, sai dai kuma abin da ya fi bayar da lada da yawa na tsawon lokaci ga wanda ya aikata shi shine duk abin da zai dau shekara da shekaru ana amfana da shi; wannan kuma saboda hakan ya zame masa "sadaka mai gudana" har bayan rasuwarsa, wato kamar samar da gidaje na wakafai ma talakawa ko daliban ilimi, gina makarantu, masallatai, tonon rijiyoyi, samar wa mutane hanyoyi a cikin garurrukansu, ko izuwa ga kauyukansu, dasa bishiyoyi, da sauransu, saboda hadisin Abu-hurairah (RA):

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "إِذَا مَاتَ الإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَمَلُهُ إِلا مِنْ ثَلاثٍ: صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ، أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَه".

Ma'ana: ((Idan 'dan-adam ya mutu aikinsa ya yanke sai dai nau'I guda uku: sadaka mai gudana, ko ilimi da ake amfana shi, ko kuma 'da salihi da ya ke yi masa addu'a)). [Muslim ya ruwaito shi, lamba: 1631].

NA UKU: Gabanin na rufe maganata kan fadakar da mawadata bisa aikata aiyukan alkhairi da dukiyar da Allah ta'alah ya basu kula da ita na 'dan wani lokaci, zai yi kyau na Ambato koda wassu daga cikin ayoyin alqur'ani mai girma da suke kwadaitarwa kan wannan lamarin, Allah yana cewa:

(وَأَنْفِقُوا مِنْ مَا رَزَقْنَاكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْلا أَخَّرْتَنِي إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ فَأَصَّدَّقَ وَأَكُنْ مِنَ الصَّالِحِينَ * وَلَنْ يُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْسًا إِذَا جَاءَ أَجَلُهَا وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ}. [المنافقون: 10-11].

Ma'ana: ((Kuma ku ciyar daga abin da muka azurta ku, gabanin mutuwa ta zo ma daya daga cikinku, sai ya ce: Ya ubangijina! Da dai ka jinkirta min zuwa wani dan lokaci na kusa; don na samu na yi sadaka, na zama daga cikin mutane salihai ** Kuma Allah baya jinkirta ma rai idan ajalinta ya zo, kuma Allah shi ne mai bada labari kan abin da kuke aikatawa)). [Munafiquna: 10-11].

NA HUDU: Amma dangane da tsarkin dukiya da kasancewarta ta halal gabanin sadaka da ita, to wannan ma abun lura ne; matukar ana son a more ta a kiyamah; saboda hadisi yana nuna cewa: "Lallai Allah mai tsarki ne, baya kuma karba sai mai tsarki", a wani hadisin kuma:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «مَنْ تَصَدَّقَ بِعَدْلِ تَمْرَةٍ مِنْ كَسْبٍ طَيِّبٍ، وَلاَ يَقْبَلُ اللَّهُ إِلا الطَّيِّبَ، وَإِنَّ اللَّهَ يَتَقَبَّلُهَا بِيَمِينِهِ، ثُمَّ يُرَبِّيهَا لِصَاحِبِهِ، كَمَا يُرَبِّي أَحَدُكُمْ فَلُوَّهُ، حَتَّى تَكُونَ مِثْلَ الجَبَلِ».

Ma'ana: ((Daga Abu-hurairah –RA- ya ce: manzon Allah –SAW- ya ce: Duk mutumin da ya yi sadaka, da gwargwadon girman dabino guda daya, daga dukiyarsa tsarkakakkiya ta halal, -Allah kuma baya karba sai tsarkakakke- to lallai Allah zai karba masa da hannun damansa, sa'annan sai ya yi ta bunkasa masa shi har sai ya zama kamar dutse mai girma, kamar yadda 'dayanku yake girmar da 'yar rakumarsa ta-mace karama)).

[Bukhariy ne ya ruwaito shi, lamba: 1410, da 7430, da Muslim, lamba: 1014].

NA BIYARr: Rufewa da addu'a ga duk mawadacin da ya ke ciyar da dukiyarsa don daukakar addinin Allah, ko taimakon mutane, tare da fatan Allah ya sanya shi cikin mafifitan mutane, ya kuma bashi ninkin-baninkiya tare da bashi mayewar abin da ya fitar don ciyarwa. Shi kuma mutumin da ya yi mammako, ya hana hakkokin da suke kansa, Allah ya kawo masa asara. Amin!!

Wannan "makalar" fadakarwa ce ga masu dukiya; saboda me Allan yawan mutanen da Allah ta'alah ya basu tarin dukiya, musamman a wannan zamanin sai dai kuma kash, basu gabatar da komai wa kansu, da za su je su same shi a lahirarsua, da dama kuma daga cikinsu sukan gadar da ita ga zuri'arsu 'yan sharholiya da lalaci da aikin kawai; sai dukiyar daga karshe ta zama asara ga bangaren wanda ya wahala wajen tara ta, da su wadanda su ka gaje ta ta hanyar lalatar da ita ta fiskar aikin tsiya, da su ka ga-dama. Allah ka shiryad da mu hanya madaidaiciya.

Ya Allah ka yi dadin salati da sallama ga manzonmu annabi Muhammad da iayalansa da sahabbansa, amin.

Abubakar Hamza Zakariyya

09/05/1435h, daidai da 10/03/2013