HADISI KAN KHILAFANCIN ANNABTA BAYAN MANZON ALLAH saw

HADISI (NA 1 ): WANDA KE MAGANA KAN ''KHILAFANCIN ANNABTA'' BAYAN MANZON ALLAH (S A W);

(a)            LAFAZIN HADISIN DA RIWAYOYINSA:

عَنْ سعيد بن جُمهان، عن سَفِينَةَ مولى رسول الله r، قَالَ: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ r: "خِلافَةُ النُّبُوَّةِ ثَلاثُونَ سَنَةً، ثُمَّ يُؤْتِي اللَّهُ الْمُلْكَ، أَوْ مُلْكَهُ مَنْ يَشَاءُ".

وفي لفظ الترمذي: ثُمَّ قَالَ لِي سَفِينَةُ: أَمْسِكْ خِلاَفَةَ أَبِي بَكْرٍ، وَخِلاَفَةَ عُمَرَ، وَخِلاَفَةَ عُثْمَانَ، ثُمَّ قَالَ لِي: أَمْسِكْ خِلاَفَةَ عَلِيٍّ، قَالَ: فَوَجَدْنَاهَا ثَلاَثِينَ سَنَةً.

وفي لفظ أبي داود: قَالَ سَعِيدٌ قَالَ لِي سَفِينَةُ: «أَمْسِكْ عَلَيْكَ أَبَا بَكْرٍ سَنَتَيْنِ، وَعُمَرُ عَشْرًا، وَعُثْمَانُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ، وَعَلِيٌّ كَذَا»، وفي رواية: (ستّ سنين).

(b)            FASSARAN HADISIN:

Ya zo daga Sa'idu bn Jumhaan, daga Safinatu –'yantaccen bawan Manzon Allah s a w- (Allah ya yarda da shi) Ya ce: Manzon Allah (s a w) ya ce: "Khilafancin annabta shekaru talatin ne, Sa'annan sai Allah ya bada mulkinsa ga wanda ya nufa''.

A lafazin tirmiziy (Sai Safinatu ya ce wa xalibinsa: Riqe! Khalifancin Abubakar, da khalifancin Umar, da khalifancin Usman, sa'annan ya ce: riqe! Khilafancin Aliyu. Xalibin ya ce: Sai mu ka lissafa muka samu khilifancin nasu shekaru talatin ne).

Amma a lafazin Abu-dawud haka lafazin ya zo: (Sa'id bn Jumhaan, ya ce: Sai Safinatu ya ce mini: Qirga wannan! Abubakar da khilafancinsa shekaru biyu, Umar goma, Usmanu goma sha biyu, Aliyu kuma kaza), a wata riwaya: shekaru shida.

(c)            WASSU DAGA CIKIN MALUMAN DA SU KA RUWAITO HADISIN TARE DA BAYANI AKAN INGANCINSA:

Wannan hadisin maluman sunna dayawa sun ruwaito shi a cikin littatafansu, daga cikinsu Imam Abu-dawud a cikin littafinsa ''as-sunan'', lamba: 4646 da 4647, da Abu-isa At-tirmiziy a cikin ''jami'i'', lamba: 2226, kuma ya ce: hadisi ne hasan. Alhafiz Ibnu-hajar a cikin littafinsa ''fat-hul bariy, [2/ p2677] '' ya ce: (Ma'abuta ''sunan'' sun ruwaito wannan hadisin, kuma Ibnu-hibbana da waninsa sun inganta shi).

Ibnu-taimiyyata a cikin littafinsa ''minhajus sunnan nabawiyyah, [7/ p50]'' ya ce: (Wassu maluma sun raunata wannan hadisin, Saidai kuma Imam Ahmad da wassunsa sun ce hadisi ne tabbatacce. Kuma wannan shine madogararsu daga cikin nassoshi kan tabbatar da khilafancin Aliyu).

Lallai shi wannan hadisin ta hanyar ''Sahabi Safinatu (r a)'' da ya gabata hadisi ne ''hasan'', Saidai kuma hadisin ya zo ta hanyoyin wassu sahabbai guda biyu; wadanda sune: Jabir bn Abdullahi, da Abubakrata as-sakafiy (r a); don haka hadisin ''sahihi'' ne da waxannan ''shawahid''.

[Ka duba: littafin ''silsilatu al-ahadisi as- sahihati na Albaniy, -2/ p823- lamba: 459]. Kuma shi ''Albaniy'' ya kawo maluma goma da su ka inganta wannan hadisin.

(d)            ABUN DA HADISIN KE KARANTARWA:

Lallai wannan hadisin Na daga cikin hadisan da su ke qara tabbatar da annabcin Annabi Muhammadu (s a w); saboda haka maluma dadama su ka ambace shi a littatafansu a babuka da su ke bayanin dalilan annabtaka ''a'alamun nubuwati''; wannan kuma kasancewar ''bada labari kan abinda zai faru a gaba; sa'annan kuma abun ya faru kamar yadda labarin ya shaidar'' xaya ne daga cikin alamomin annabta; Manzon Allah (s a w) kuma ya bada labarai dubbai kan abubuwan da za su faru a wassu lokuta da suke tafe; sai hakan ya faru kamar yadda ya labarta.

Kamar yadda ya gabata xaya daga cikin maruwaitan hadisin daga cikin sahabbai wato; Safinatu (r a) ya ambaci khilafancin khalifofi huxu; wato Abubakar, Umar, Usman da Aliyu (r a) a matsayin cewa su suka cike shekaru talatin na bayan Manzo, wanda ake laqabi wa jagoranci a  cikinsu da laqabin ''khalifancin annabta''.

Saidai kuma wassu masu bin diddigi daga cikin maluma sun lissafa lamarin; ta hanyar lissafa shekaru da watanni da satuka da kwanaki na khalifancin kowani khalifa daga cikin khalifofin nan guda huxu, sai suka samu cewa bayan qarewar  khalifancinsu akwai kamar watanni shida da suka rage a cikin shekarun nan ''talatin''; wanda kuma su ne mutanen garin ''kufa'' su ka yi mubaya'a wa Alhasan bn Aliyu bn Abiy-xalib, har zuwa lokacin da ya je ya zare hannunsa kan khilafanci ya kuma yi mubaya'a ga Mu'awyah bn Abiy-sufyan wanda shine farkon ''sarakunan Musulmai'' (r a); don haka irin waxannan maluman suke cewa: Shugabannin musulmai da za a kira jagorancinsu da ''khilafancin annabta'' su biyar ne, Na qarshensu shi ne: ''Alhasan'', Shi kuma ''Mu'awuyah'' shi ne farkon sarakunan musulmai.

''Ibnu taimiyyata'' yana cewa: (Rasuwar Annabi –s a w- ya kasance a watan uku –rabi'u al'auwal- a shekara ta goma sha xaya bayan hijirarsa zuwa garin Madina, bayan nan kuma zuwa shekara talatin shi ne aka samu sulhu da xan Manzon Allah –s a w- a tsakanin vangarori guda biyu na muminai; wato Shugaba Alhasan bn Aliyu; a lokacin da ya yi ''murabus'' ya barwa Mu'awuyah; shekara ta 41 a watan 5 –jumada al-akhirah, kuma lallai an kira wannan shekarar da ''shekarar haxewar jama'a''; saboda dukkan mutane a wannan shekarar sun haxe wajen yin mubaya'a ga Mu'awiyatu –r a-, kuma shi ne: ''sarkin Musulmai na farko''). [majmu'u al-fatawa, 35/ p19].

Ya zo cikin littatafa da su ka yi wa hadisin da ya gabata sharha, kamar littafin ''aunul ma'abuud, [p2020]'', da ''tuhfatul ahwaziy [2/ p1798]'' maganar ''Al-alkamiy'' da ya ke cewa: (A shekara talatin da su ke  bayansa –s a w- ba a samu shugabancin wani idan banda na khalifofi guda huxu, da kuma watannin Al-hasan … kwanakin khilafancin Abubakar su ne: shekaru biyu, da wata uku, da kwana goma … ''Nawawiy'' ya faxa a cikin littafin: ''tahzibu al-asma'i wallugaat'' cewa: khilafancin Umar shekaru goma ne da watanni biyar da kuma kwana ashirin da xaya. Usman kuma shekaru goma sha biyu; in banda kwana shida. Aliyu kuma shekaru biyar, A wani qaulin kuma shekaru biyar ba wassu 'yan watanni, Sai kuma Al-hasan wata bakwai … ). Wallahu a'alam!

(e)             BANBANCI TSAKANIN ''KHILAFANCIN ANNABTA'' DA KUMA ''MULKI'':

A cikin wannan hadisin lallai Annabi (s a w) ya bayyana cewa bayan tafiyarsa da shekaru talatin duk jagorancin da ya kasance a wannan tsukin to ''khilafancin annabta'' ne. Bayan haka kuma sai  ''mulki''; To shin akwai banbanci ne tsakanin lamura biyun?

Amsa ita ce: Kamar yadda Allah ya kasantar da annabawansa kashi biyu, wassu a matsayin ''annabawa kuma masu sarauta –mulki-'' kamar yadda Allah ya bai wa iyalan annabi Ibrahim mulki mai girma da annabci; sai su ka zama annabawan Allah kuma cikin daula, wato kamar su annabi Yusuf, haka kuma annabi Dawud da xansa Sulaiman suma Allah ya shaida cewa ya basu mulki mai fadi; kamar shi annabi Sulaiman Allah ya hore masa iska, da shexanu don su masa gine-gine, da shiga cikin ruwa don kwaso albarkatun da ke ciki, da sauransu.

Kaso na biyun kuma sune ''Manzannin Allah a matsayin bayi; masu cikakkiyar bauta a gare shi; ba daula''; Wannan kuma shi ne zavin annabinmu; annabi Muhammadu lokacin da Allah ya turo masa Mala'ika ya tambaye shi; shin so ya ke yi ya zama ''Annabi mai mulki, ko kuma Manzo bawa?'' Sai ya ce: Na zavi na zama ''Manzo kuma bawa; na samu abinci na ci yau, gobe kuma na rasa; idan na qoshi sai in gode maka, idan kuma naji yunwa sai in roqe ka!''

To haka lamarin ya ke dangane da ''khilafancin annabta'' ba shugabanci ne na daula, ko kuma gadar da mulkin ga 'ya'ya suke kasancewa a gaban waxannan khalifofin ba, Savanin masu mulki; waxanda cikin sarakunan musulmai Mu'awuyah bn Abiy-Sufyan (r a)'' shi ne ya kasance na farkonsu. Ana shan daula, sai dai shi Mu'awuyah an yi daula ne cikin halal.

Kuma lallai su masu mulki su kan yi qoqarin su gadar da ''sarautar'' tasu   ga 'ya'yansu.

Idan aka nazarci tarihin khilafancin waxancan khalifofi guda biyar za a ga ba fantamawa ce, ko daula, ko zurfafawa cikin tufa ko abinci ko mallakar dawakai na alfarma da sauransu su ke  gaban jagororin ba; saidai kawai addini. Yayin da ''sarakuna'' a bayansu har zuwa yau labarinsu dangane da abinci na alfarma, abubuwan sha, tufa, abubuwan hawa, ba boyayyen abu ne a wurin mutane  ba. Shi yasa lamarinmatakin farkon shi yafi soyuwa a wajen Allah.

Manufa dai anan: ita ce: ''khalifancin annabta'' na qoqarin tabbatar da muradun ''annabta'' ne bakixaya, ba gina duniya ko kuma morarta ba, yayin da shi kuma ''mulki'' gwargwadon mai mulkin ya ke kasancewa; idan ''na Allah ne'' sai ka ga ya taqaita wajen morar mulki ga halal kawai, sa'annan ya kula da muradun annabta, in kuma ba haka ba; to sai yawan zalunci da sharholiya da budun-buduma cikin morar duniya ta kowace hanya. Wallahu a'alam.  

Wanda ke buqatar qarin bayani kan fiskoki masu yawa da su ka banbance ''mulki'' da ''annabta'', da ''khilafanci annabta'' duk da cewa: da mai mulki da annabi dama waxanda suka khalifance shi: mabiya su kan yi musu xa'a. {To sai ya duba Majmu'u fatawa ibni taimiyya' [35/ p17-32], da kuma p33-35}. Allah ta'alah ya fahimtar da mu addininsa, amin!

وصلى الله وسلم وبارك على نبينا محمد وآله وصحبه أجمعين.

Marubuci:  Abubakar Hamza Zakaria

4 / Shawwal /1434h daidai 11/08/2013 miladiyya.