HUKUNCE-HUKUNCEN SALLAR IDI GUDA BIYU
Idi
guda biyu sune: idin laiyah, da idin azumi, kowanne daga cikinsu yana tare da
wata shari'a; saboda idin azumi na kasancewa ne bayan musulmai sun gama azumin
watan ramadana, shi kuma na laiyah, yana kasancewa ne a qarshen
kwanaki guda goma na farkon watan ''zul-hijjah". An sanya wa idi suna
"idi" ne saboda yana dawowa ya yi ta maimaituwa, a lokacinsa.
A nan akwai mas'aloli guda takwas, kamar haka:
Mas'alar
farko: Hukuncin sallar idi biyu da kuma dalilai akan haka:
Sallar
idi ''farilla ce na kifayah''; idan sashin mutane suka aikata shi, laifin ya
sauka ga sauran, idan kuma kowa-da-kowa ya bar shi to dukkan musulmai sun yi
laifi; saboda idi na daga alamomin Musulunci na zahiri, kuma saboda Annabi (r) ya
dawwama wajen sallatar idi, haka kuma sahabbansa a bayansa. Kuma haqiqa
Annabi (r)
ya umurci mutane da su fita zuwa ga idi, har da mata, sai dai kuma ya umurci
masu haila da su nisanci gurbin sallar. Wannan kuma na daga cikin abubuwan da
suke nuna muhimmancinta, da kuma girman falalarta; saboda idan har za a umurci
mata da ita tare da cewa basa daga cikin ma'abota taruwar sallar jam'i, to
lallai maza su suka fi cancantar yin salla a cikin jam'i. Kuma akwai daga cikin
maluma, waxanda suke qarfafa cewa sallar idi: ''fardu aini'' ce.
Mas'ala
ta biyu: Sharuxan sallar
idi:
Yana
daga cikin manya-manyan sharuxanta: shigan lokaci, samun adadi
da aka sanya, da riqar-gari da zama a cikinsa na din-din-din. Don haka; Sallar bata
halatta gabanin lokacinta, kamar yadda bata halatta ga mutane qasa
da uku, haka kuma bata wajaba ga matafiyin da baya zaune a gari.
Mas'ala
ta uku: Wuraren da ake sallatar idi a cikinsu:
An
sunnata a yi sallar idi a sahara; ba a cikin kewayen gari da gidaje ba; saboda
hadisi Abu-sa'id -t- cewa:
Ma'ana: (Annabi –r- ya
kasance a idin azumi da na lahiyah ya kan fita zuwa ''wurin sallah''). Manufar
fitan –wallahu a'alam- shine: don bayyanar da wannan alama ta addini (sha'irah).
Amma ya halatta a yi sallar idi a masallacin juma'a, in akwai wani uzuri kamar
ruwan sama, da iska mai tsanani, da makamancin haka.
Mas'ala
ta huxu:
Lokacin idi:
Lokacin yin sallar idi shine:
bayan xagowar rana gwargwadon "kan mashi", har zuwa lokacin da
rana za ta yi zawali, kamar sallar walaha, saboda Annabi (r) da
khalifofinsa sun kasance suna sallatarta bayan xagowar
rana, kuma saboda gabanin xagowar rana lokaci ne
da aka hana sallah([2]).
Amma an sunnata gaggauta sallar idin "lahiyah" a farkon lokacinta, da
jinkirta sallar idin azumi; saboda haka Annabi (r) ya
aikata, kuma saboda mutane suna da buqatar
a gaggauta idin lahiyah domin yanka dabbobin layyansu, kamar kuma yadda suke da
buqatar
a jinkirta sallar idin azumi; saboda su samu su bada ''zakatu alfixr".
Mas'ala
ta biyar: Siffar sallar idi, da abinda ake karantawa a cikinta:
Siffarta: Raka'oi biyu ce, a
gabanin huxuba; saboda faxin Umar -t-:
"صَلاةُ الْفِطْرِ والأَضْحَى رَكْعَتَانِ رَكْعَتَانِ،
تَمَامٌ غَيْرُ قَصْرٍ، عَلَى لِسَانِ نَبِيِّكُمْ، وَقَدْ خَابَ مَنِ افْتَرَى"([3]).
Ma'ana: (Sallar idin azumi
dana layyah raka'oi bibbiyu ne, a cike suke, ba qasaru
ba, wannan ya zo a harshen annabinku. Haqiqa
wanda yayi qirqira ya tave).
Bawa a raka'arsa ta farko
-bayan yayi kabbarar farko da ake buxe sallar da
ita, gabanin kuma yayi ''a'uzu billahi, bismillahi sannan ya karanta fatiha''-
zai yi kabbarori guda shida, a raka'a ta biyu kuma gabanin ya fara karatu zai
yi kabbara guda biyar qari akan kabbarar tasowansa; saboda hadisin A'ishah - رضي الله عنها-,
daga Annabi (r)
yace:
"التكبير فِي الْفِطْرِ وَالأَضْحَى فِي الأُولَى
سَبْعَ تَكْبِيرَاتٍ، وَفِي الثَّانِيَةِ خَمْس تَكْبِيرَاتٍ، سِوَى تَكْبِيرَتَيِ
الرُّكُوع"([4]).
Ma'ana: (Kabbarori a idin
azumi dana lahiyah, a raka'ar fako kabbarori ne guda bakwai, a raka'a ta biyu
kuma kabbarori guda biyar; qari akan kabbarori
guda biyu na tafiya zuwa ruku'i). Kuma zai xaga
hannayensa biyu tare da kowace kabbara; saboda Annabi (r):
Ma'ana: (Ya kasance yana xaga
hannayensa biyu tare da kabbara).
Sa'annan sai ya yi karatu a
bayyane –ba tare da wani savani ba a tsakanin maluma-, bayan ya yi ''isti'aza''; yana mai
karanta ''fatihah'' a raka'ar farko da kuma ''sabbih isma rabbika al-a'alah'' a
raka'a ta biyu kuma ''hal ataka hadisu algashiyah"; saboda faxin
Samurah -t-:
Ma'ana: (Annabi –r- ya
kasance yana karanta ''sabbih isma rabbika al-a'alah'' da kuma ''Hal ataka
hadisu algashiyah'').
Kuma ya inganta cewa Annabi (r) ya
kasance a raka'ar farko yana karanta:
ﭽ ﭑﭒ ﭓ ﭔ ﭼ ق:
١
A raka'a ta biyu kuma ya
karanta:
A
nan ana son limami ya kula; sai ya riqa karanta
wannan a wannan karon, wancan kuma a wani lokacin na daban, yana mai aiki da
sunna, tare kuma da kula da yanayin masu sallah; sai ya karanta abinda zai fiye
musu sauqi.
Mas'ala
ta shida: Yaushe ake yin huxuba?
Ana
yin huxubar
sallar idi bayan an idar da sallar; saboda faxin
Abdullahi xan Umar -t- cewa:
Ma'ana: (Annabi –r- da Abubakar da Umar sun kasance suna sallar
idin azumi dana lahiya, a gabanin huxuba).
Mas'ala
ta bakwai: Shin ana rama sallar idi?
Ba a sunnata rama idi ga wanda ta kuvuce
masa ba; saboda ba wani dalili daga Annabi (r)
kan hakan. Kuma saboda kasancewar sallar idi sallah ce da ake yinta a cikin
jama'a; akan haka; ba a shar'anta ta ba sai ta wannan fiskar.
Mas'ala
ta takwas: Sunnonin idi:
1-
An sunnata
yin sallar idi a wuri na zahiri mai faxi, a wajen
gari; Musulmai za su haxu a wannan wajen saboda bayyanar da wannan ''sha'irar'', Amma
idan da wani uzuri da ya hana hakan; sai aka sallace ta a cikin masallatai to
babu laifi.
2-
An sunnata
gaggauta idin laiyah, da kuma jinkirta sallar idin azumi, kamar yadda bayani ya
gabata akan haka, a inda muka yi bayani kan ''lokacin yinta''.
3-
An
sunnata musulmi ya ci dibino gabanin ya fita zuwa idin azumi, kada kuma ya ci
komai ranar idin lahiya har sai ya dawo daga sallah; saboda haka Annabi (r) ya
aikata; ta yadda dabi'arsa ce a wannan yini; baya fita zuwa idin azumi har sai
ya karya da dibinai da ya ke cin su wutri([9])
(uku, biyar, bakwai). Baya kuma cin komai a ranar idin lahiya har sai bayan
sallah([10]).
4-
An sunnata
sammako wajen fita idi, bayan sallar asubah, sannan kuma ya fita yana mai tafiya
da qafa;
domin ya samu damar kusantar liman, kana kuma ya samu falalar jiran sallah.
5-
An sunnata
wa musulmi ya cava ado, bayan ya yi wanka, sannan kuma ya sanya mafi kyawun
tufa, tare da shasshafa tirare.
6-
Kuma an
sunnata liman ya yi huxubar idi huxuba gamemmiya da ta qunshi
al'amuran addini gabaxaya, yana mai kwaxaitar
da su kan zakkar fidda-kai; tare da bayyana musu abinda zasu fitar. Idan kuma
idin laiyah ne; liman ya kwaxaitar da mutane kan yin layyar,
tare da bayyana musu hukunce-hukuncenta.
Ana so suma
mata su zama suna da rabo daga huxubar; saboda suna da buqatuwa
zuwa ga hakan, tare da cewa aikata hakan koyi ne da Annabi (r), saboda
hadisi ya zo cewa ma'aikin Allah bayan ya idar da sallah da huxuba
a wajen maza, ya zo ya yi huxuba ta musamman ga
mata; ya musu wa'azi ya tunatar da su([11]).
Huxubar
kuma akan yita ne bayan idar da sallah, kamar yadda bayanin haka ya gabata.
7-
An
sunnanta yawaita ambaton Allah; (Allahu akbar, la'ila illa Allahu); saboda faxinsa
maxaukaki:
ﭽ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﭼ البقرة:
١٨٥
Ma'ana:
(Kuma domin ku cika qixaya, kuma ku girmama Allah –da yi masa kabbara- saboda shiryar
da ku da ya yi) [Baqarah: 185]. Mazaje sunna ne su xaga
muryoyinsu da kabbarori, sawa'un a cikin gidaje ne ko a masallatai, ko a
kasuwanni, su kuma mata an so su asirta hakan.
8-
Banbanta
hanya; an so ya tafi idin ta wata hanya, ya komo ta wata hanyar ta
daban; saboda hadisin Jabir -t-,
yace:
Ma'ana:
(Annabi –r-
ya kasance idan ranar idi ta zo ya kan sava hanya).
Maluma sun yi bayani kan hikimar aikata haka, inda suka ce: akan yi hakan ne
domin hanyoyin biyu su yi shaida wa mutum. Wassu kuma suka ce: saboda a
bayyanar da alamomin Musulunci a dukkan hanyoyin (sha'a'ir). wassu kuma sun faxi
wassu hikimomin banda wannan.
Kuma ba
laifi cikin gaisuwar sallah ga mutane a ranar idi; kamar mutum ya faxa
wa waninsa: Allah shi karva mana kyawawan aiyuka:
(تَقَبَّلَ اللَّهُ
مِنَّا وَمِنْكَ صالح
الأعمال).
Kuma
sahabban Annabi (r)
sun kasance suna aikata hakan. Tare da bayyanar da bushasha da farin-ciki ga
duk wanda aka haxu da shi.
No comments:
Post a Comment