SALLOLIN NAFILFILI (01)
Bismillahir rahmanir rahim!
Wassalatu wassalamu ala ashrafil anbiya'i wa imamil
mursalina, Bayan haka:
Lallai dangane da "kan maganar" dake gabanmu mai
taken: "Sallolin nafilfilili"
akwai ressan du suka kamata mu tava kamar haka:
NA FARKO: Falalar yin ''taxawwu'i'' da nafilfilin salloli:
Taxawwu'in
sallah na daga cikin mafifitan xa'a da Allah ta'alah
ya shar'anta bayan ''jihadi fisabilillahi'' da ''neman ilimi''; wannan kuma
saboda Annabi (SAW) ya dawwama wajen kusantar Ubangijinsa da nafilfilin
salloli; kuma saboda hadisin Abu-hurairah (RA), yace: Manzon Allah (SAW) yace:
"إِنَّ اللَّهَ تعالى قَالَ: مَنْ عَادَى لِي
وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالْحَرْبِ، وَمَا تَقَرَّبَ إِلَـيَّ عَـبْدِي بِشَـيْءٍ
أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ،
وَمَا يَزَالُ عَبْدِي يَـتَقَرَّبُ إِلَـيَّ بِالنَّوَافِـلِ حَتَّى أُحِـبَّهُ، فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ
سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ، وَبَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ، وَيَدَهُ
الَّتِي يَبْطُشُ بِهَا، وَرِجْلَهُ الَّتِي يَمْشِي بِهَا، وَإِنْ سَأَلَنِي
لأُعْطِيَنَّهُ، وَلَئِنِ اسْتَعَاذَنِي لأُعِيذَنَّهُ"([1]).
Ma'ana: (Lallai Allah ta'alah
yace: Wanda ya yi adawa da masoyina –waliyyin Allah- to haqiqa
ina masa shelar yaqi. Bawana baya kusantata da wani abu da ya fi soyuwa a gare ni
fiye da abinda na farlanta akansa, kuma bawana ba zai gushe ba yana kusantata
da nafilfili face na so shi; Idan kuma naso shi zan kasance "jinsa"
da yake ji da shi, da "ganinsa" da yake gani da shi, da "hannunsa"
da yake damqa da shi, da "qafarsa"
da yake tafiya da ita, kuma wallahi in
ya roqe
ni zan bashi, in kuma ya nemi tsarina zan tsare shi).
NA BIYU: Hikimar
shar'anta sallolin nafila:
Haqiqa Allah -subhanahu- ya shar'anta yin nafilar taxawwu'i
don ta zama rahama ga bayinsa; ya sanya wa jinsin kowace ibada ta farilla nafilfili
daga wannan jinsin; domin mumini ya qara xaukaka
cikin darajoji idan ya aikata ''taxawwu'i'',
kuma domin nafilfilin su kammala farilloli, tare da cike givin
da za a samu a cikinSu, a ranar qiyama;
wannan kuma ya kasance ne saboda lallai farilloli nakasa na shiga musu, kamar
yadda bayanin hakan ya zo cikin hadisin Abuhurairah (RA), daga annabi (SAW), yace:
"إِنَّ أَوَّلَ مَا يُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ
الْـمُسْلِمُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، الصَّـلاةُ الْمَكْتُوبَةُ، فَإِنْ أَتَمَّهَا،
وَإِلا قِيلَ: انْظُرُوا هَلْ لَهُ مِنْ تَـطَوُّعٍ ؟ فَـإِنْ كَانَ لَهُ تَطَـوُّعٌ
أُكْـمِـلَـتِ الْفَـرِيـضَةُ مِنْ تَطَـوُّعِهِ ، ثُمَّ يُفْعَلُ بِسَائِرِ الأَعْمَالِ
الْمَفْرُوضَةِ مِثْلُ ذَلِكَ" ([2]).
Ma'ana: (Lallai farkon abinda
za a fara hisabi wa bawa musulmi a ranar qiyama
shine: sallah; idan ya cika ta, to, Idan kuma ba haka ba, Sai ace: Ku duba shin
bawana yana da ''taxawwu'i''? Idan ya kasance yana da
''taxawwu'i''
sai a cikate farilla daga ''taxawwu'insa''.
Sa'annan sai a aikata kwatankwacin haka da sauran aiyuka na ''farilla'').
NA
UKU: Karkasuwar sallolin "nafila":
Sallar "taxawwu'i" ta kasu
zuwa nau'i biyu:
Nau'in
farko: Nafilfilin da suke da lokatu ayyanannu, kuma ana kiransu da
sunan ''nafilfili masu qaidi'', Su kuma waxannan daga cikinsu
akwai waxanda suke biye da sallolin farilla, kamar ''sunnoni ratibai'',
akwai kuma waxanda basa biye da farilloli; kamar sallar ''wutiri, walaha, da
kuma kisfewar rana ko kuma na wata''.
Nau'i
na biyu: Sune nafilfilin da ba a iyakance musu lokuta qayyadaddu
ba.
Shi nau'i na farko nau'uka ne mabanbanta; wanda kuma sashinsu
yafi sashi qarfin muhimmanci; amma dai wanda ya fi muhimmanci daga cikinsu shi
ne: ''sallar kisfewar rana ko na wata'', sa'annan sai ''witiri'', da sallar roqon
ruwa, da sallar ''tarawihi''.
Lallai shi nau'i na biyu an shar'anta shi ne a cikin dare gabaxayansa,
da kuma yini; in banda lokutan hani, sai dai kuma ''sallar dare'' tafi falala
akan ''sallar rana''.
Faxaxan
bayanai za su zo –da iznin Allah- akan waxannan
nau'ukan xaya bayan xaya a cikin abinda ke tafe.
NA
HUXU:
Sallolin "nafilfili" da aka sunnanta yinsu a cikin jam'i:
An sunnanta sallar jam'i ga ''tarawihi'', da ''sallar roqon
ruwa'', da kuma ''sallar kisfewar rana ko wata''.
NA
BIYAR: Adadin sallolin "rawaatib":
Abinda ake kira ''rawaatib'' -jam'in "ratiba"- shi ne:
abu ''dawwamamme, na yau-da-kullum, kuma su ''sallolin rawaatib'' su suke bin
sallolin ''farilla''.
Fa'idar waxannan ''rawaatib'' shine:
Suna cike tawayar da take kasancewa a cikin ''sallar farilla'', kamar yadda
bayanin hakan ya gabata.
Adadin ''rawaatib'' raka'oi goma ne, kuma sune ambatonsu ya zo
a cikin hadisin Abdullahi xan Umar (RA), cewa:
"حَفِظْتُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ r
رَكْعَتَيْنِ قَبْلَ الظُّهْرِ، وَرَكْعَتَيْنِ بَعْدَ الظُّهْرِ،
وَرَكْعَتَيْنِ بَعْدَ الْمَغْرِبِ، وَرَكْعَتَيْنِ بَعْدَ الْعِشَاءِ، وَرَكْعَتَيْنِ
قَبْلَ الْغَدَاة كَانَتْ سَاعَةً لا أدْخُلُ عَلَى النَّبِيِّ r
فِيهَا، فحَدَّثَتْنِي حَفْصَةُ رضي الله عنها أَنَّهُ كَانَ إِذَا
طَلَعَ الْفَجْرُ وأَذَّنَ الْمُؤَذِّنُ صَلَّى رَكْعَتَيْن" ([3]).
Ma'ana: (Na haddace daga
manzon Allah –SAW- cewa ya kan yi raka'oi biyu kafin azahar, raka'oi biyu bayan
azahar, da raka'oi biyu bayan magrib, da raka'oi biyu bayan isha'i, da kuma
raka'oi biyu kafin sallar asuba; wannan lokacin lokaci ne da bana shiga wa
annabi –SAW- a cikinsa; Amma matarsa Hafsah -RA- ta ban labari cewa: idan
alfijir ya keto, kana mai kiran sallah ya yi kira; Annabi ya kan sallaci raka'oi
guda biyu).
Kuma yana da qyau
musulmi ya kiyaye aiwatar da "raka'oi guda goma sha biyu''; wannan kuma saboda
faxin
annabi (SAW):
"مَا مِنْ عَبْدٍ مُسْلِمٍ يُصَلِّي لِلَّهِ تعالى
كُلَّ يَوْمٍ ثِنْتَيْ عَشْرَةَ رَكْعَةً، إِلا بَنَى اللهُ لَهُ بَيْتًا -أَوْ إِلا
بُنِيَ لَهُ بَيْتٌ- فِي الْجَنَّةِ" ([4]).
Ma'ana: (Babu wani bawa
musulmi da zai yi sallah ga Allah ta'alah raka'oi guda goma sha biyu a cikin
kowani yini; face Allah ya gina masa gida –ko kuma an gina masa gida- a cikin
aljanna).
Waxannan raka'oi guda
goma sha biyun (12) sune guda goman da ambatonsu ya gabata, sai dai za a yi
raka'oi huxu ne kafin sallar azahar; saboda Attirmiziy ya rawaito qarin
a cikin hadisin uwar muminai Ummu-habibah da ya gabata, wannan qarin
kuma shine:
"أَرْبَعًا قَبْلَ الظُّهْرِ، وَرَكْعَتَيْنِ بَعْدَهَا،
وَرَكْعَتَيْنِ بَعْدَ الْمَغْرِبِ، وَرَكْعَتَيْنِ بَعْدَ العِشَاءِ، وَرَكْعَتَيْنِ
قَبْلَ صَلاَةِ الْفَجْرِ" ([5]).
Ma'ana: (raka'oi huxu
kafin yin sallar azahar, da raka'oi biyu bayan magriba, da raka'oi biyu bayan
isha'i, da raka'oi biyu kafin sallar asubah). Da kuma saboda abinda ya tabbata
a cikin sahihu Albukhariy na daga hadisin A'ishah (RA), lallai ta ce:
(Annabi (SAW) ya kasance ba ya barin aiwatar da raka'oi huxu
gabanin azahar).
Kuma mafi muhimmanci daga
cikin ''rawaatib'' sune abinda ake kiransu: raka'oi biyu da ake yi bayan
fudowar alfijir (raka'ataa alfajr); wannan kuma saboda saboda faxinsa
(SAW):
Ma'ana: (''Raka'oi biyu da
ake yi bayan fudowar alfijir'' sun fi duniya da abinda ke cikinta alkhairi). Da
kuma saboda faxin A'ishah (RA) dangane da waxannan
rakao'in guda biyu:
Ma'ana: (Manzon Allah –SAW-
bai kasance yana barin aiwatar dasu ba har abada).
NA
SHIDA: Sallar "sallar witiri" da hukunce-hukuncen da suke rataye da
ita:
Hukuncin yin sallar witiri:
Yin sallar ''witiri'' sunna ne mai qarfi;
wacce annabi (SAW) ya kwaxaitar akan yinta; yace:
Ma'ana: (Lallai Allah ''witri
ne'' yana kuma son abu ''wutiri''). A wani wurin kuma Manzon Allah (SAW) yace:
Ma'ana: (Ya ku ma'abota alqur'ani
ku yi witiri; saboda lallai Allah ''witiri ne'' kuma yana son abu ''witiri'').
Lokacin yin sallar "witiri":
Shine lokacin dake tsakanin sallar ''ishah'' da sallar
''asubah'' da "ijma'in" maluma; saboda aikin manzon Allah (SAW) ya
nuna haka, da kuma saboda faxinsa:
"إِنَّ اللَّهَ أَمَدَّكُمْ بِصَلاَةٍ هِيَ خَيْرٌ
لَكُمْ مِنْ حُمْرِ النَّعَمِ؛ صلاة الْوِتْرُ، مَا بَيْنَ صلاة الْعِشَاءِ إِلَى طُلُوعِ
الْفَجْرِ" ([11]).
Ma'ana: (Lallai Allah ya qarfafe
ku da wata sallah; wacce ta fi muku alkhairi fiye da jajayen raquma;
Itace sallar wutiri; tsakanin sallar ishah zuwa fudowar alfijir); Don haka;
idan alfijir ya fudo babu wutiri; wannan kuma saboda faxinsa
(SAW):
"صَلاةُ اللَّيْلِ مَثْنَى مَثْنَى فَإِذَا خَشِيَ
أَحَدُكُمُ الصُّبْحَ صَلَّى رَكْعَةً وَاحِدَةً تُوتِرُ لَهُ مَا قَدْ صَلَّى" ([12]).
Ma'ana: (Sallar dare raka'oi
bibbiyu ne; Idan xayanku ya ji tsoron asubah: sai ya sallaci raka'a guda xaya;
wacce za ta zame masa witiri ga abinda ya sallata). Wannan kuma dalili ne kan
fitan lokacin witiri da ketowar alfijir.
Alhafiz Ibnu-hajar ya ce:
«وَأَصْرَحُ مِنْهُ
–يعني في الدلالة- مَا رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالنَّسَائِيُّ، وَصَحَّحَهُ أَبُو عَوَانَةَ
وَغَيْرُهُ ... أَن ابن عُمَرَ كَانَ يَقُولُ: مَنْ صَلَّى مِنَ اللَّيْلِ فَلْيَجْعَلْ
آخِرَ صَلاتِهِ وِتْرًا فَإِنَّ رَسُولِ اللَّهِ r كَانَ يَأْمُرُ بِذَلِكَ؛ فَإِذَا كَانَ
الْفَجْرُ فَقَدْ ذَهَبَ كُلُّ صَلاةِ اللَّيْل وَالْوتر»([13]).
Ma'ana: «Dalilin
da ya fi fitowa fili: Shine abun da Abu-dawud ya rawaito, da An-nasa'iy, kuma
Abu-awanah da waninsa suka inganta shi, … Lallai Abdullahi xan
Umar –RA- ya kasance yana cewa: Duk wanda ya yi sallah da daddare, to ya sanya
sallarsa ta karshe ta zama ''witiri''; saboda manzon Allah –SAW- ya kasance
yana umurni da yin haka, idan alfijir ya keto to haqiqa
xaukacin
sallar dare ta tafi, haka kuma wutiri».
Kuma sallatar ''witiri'' a qarshen
dare shi ya fi falala akan sallatarta a farkon dare, sai dai mustahabbi ne a
gaggauta yinta a farkon dare ga wanda ya yi zaton ba zai iya tashi a qarshen
dare ba, haka kuma mustahabbi ne a jinkirta ''wutirin'' ga wanda ya yi zaton
zai tashi a qarshen dare; wannan kuma saboda abinda Jabir (RA) ya rawaito cewa
lallai manzon Allah (SAW) ya ce:
"مَنْ خَافَ أَنْ لا يَقُومَ مِنْ آخِرِ اللَّيْلِ
فَلْيُوتِرْ أَوَّلَهُ، وَمَنْ طَمِعَ أَنْ يَقُومَ آخِرَهُ فَلْيُوتِرْ آخِرَ اللَّيْلِ،
فَإِنَّ صَلاةَ آخِرِ اللَّيْلِ مَشْهُودَةٌ، وَذَلِكَ أَفْضَلُ" ([14]).
Ma'ana: (Duk wanda ya ji
tsoron ba zai tashi ba a qarshen dare, to ya yi witirinsa a farkonsa, wanda kuma ya yi kwaxayin
zai tashi a qarshensa to ya yi witirinsa a qarshen
daren; saboda sallar qarshen dare mala'iku suna halartarta; wannan kuma shine ke da
fifiko).
Siffar
''witiri'' da adadin raka'ointa:
Mafi qarancin wutiri shi ne raka'a xaya;
wannan kuma saboda hadisin Abdullahi xan Umar da
Ibnu Abbas (RA), daga manzon Allah (SAW):
Ma'ana: (Witiri raka'a xaya
ne a qarshen dare). Da kuma saboda hadisin Abdullahi xan
Umar (RA) wanda ambatonsa ya gabata –a kusa- cewa:
Ma'ana: (.. Sai ya sallaci
raka'a guda xaya; wacce za ta zame masa witri ga dukkan abinda ya sallata).
Amma ya halatta a yi witri da ''raka'oi uku''; saboda hadisin
A'ishah (RA), cewa lallai Annabi (SAW) ya kasance:
"يُصَلِّي أَرْبَعًا، فَلاَ تَسْأَلْ عَنْ حُسْنِهِنَّ
وَطُولِهِنَّ. ثُمَّ يُصَلِّي أَرْبَعًا، فَلاَ تَسْأَلْ عَنْ حُسْنِهِنَّ وَطُولِهِنَّ.
ثُمَّ يُصَلِّي ثَلاَثًا" ([17]).
Ma'ana: (yana sallatar
raka'oi huxu; kada ka yi tambaya dangane da qyansu
da tsawonsu, sa'annan sai ya sallaci raka'oi guda huxu;
kada ka tambaya dangane da kyansu da tsawonsu,
sa'annan sai ya sallaci raka'oi guda uku).
Ya halatta a rabe tsakanin waxannan
raka'oin uku (na wutiri) ta hanyar yin sallama a tsakaninsu; wannan kuma saboda
Abdullahi xan Umar (RA) ya kasance:
Ma'ana: (Ya kasance yana yin
sallama bayan yin raka'oi biyu; domin ya yi umurni kan wassu buqatunsa).
Kuma ya halatta a yi ''wutiri
da raka'oi uku'' a jere da ''tahiya xaya'' da
''sallama xaya''; wannan kuma saboda hadisin A'ishah (RA), tace:
Ma'ana: (Annabi -SAW- ya
kasance yana yin witiri da ''raka'oi guda uku'' baya zama sai a qarshensu).
Sai dai kuma ba a sallatar witrin
raka'oi uku da tahiya biyu da sallama guda; domin kada ya yi kamantacceniya da
sallar ''magrib'', wannan kuma saboda Annabi (SAW) ya hana aikata hakan([20]).
Kuma ya ''halatta'' a yi
''witiri'' da ''raka'oi bakwai, ko da biyar''; wanda kuma mai sallan ba zai
zauna ba sai a qarshensu; wannan kuma saboda hadisin
A'ishah (RA), ta ce:
"كَانَ رَسُولُ اللهِ r يُصَلِّي مِنَ اللَّيْلِ ثَلاثَ عَشْرَةَ
رَكْعَةً، يُوتِرُ مِنْ ذَلِكَ بِخَمْسٍ، لا يَجْلِسُ فِي شَيْءٍ إِلا فِي آخِرِهَا" ([21]).
Ma'ana: (Annabi -SAW- ya
kasance yana yin sallar dare; raka'oi goma sha uku; yana yin ''witiri'' da
raka'oi biyar; baya zama a cikin wani abu daga cikinsu sai a qarshensu).
Da kuma saboda hadisin Ummu-salamah (RA), ta ce:
"كَانَ رَسُولُ اللَّهِ r
يُوتِرُ بِسَبْعٍ أَوْ بِخَمْسٍ، لا يَفْصِلُ بَيْنَهُنَّ بِتَسْلِيمٍ
وَلا كَلام" ([22]).
Ma'ana: (Annabi -SAW- ya
kasance yana yin ''witiri'' da raka'oi bakwai ko biyar, baya rabe tsakaninsu da
sallama ko da magana).
A nan zan dakata, sai a wani kashin
(kashi2) don ci gaba da bayani mai faxi akan wassu
nau'ukan daga cikin nau'ukan nafilfili tare da bayanin hukunce-hukuncensu. Wallahu
aalam!
([19]) An-nasa'iy ya rawaito shi (lamba: 1698, 3/234), da Alhakim (1/304), da
Albaihakiy (3/28, kuma lafazin nasa ne), Alhakim ya inganta shi, ya ce yana kan
sharaxin Bukhari da
Muslim, kuma Az-zahabiy ya masa "muwafaqa", An-nawawiy ya ce: An-nasa'iy ya rawaito shi da
sanadi mai kyau, da Albaihaqiy da sanadi ingantacce (''Almajmu'u'', 4/17-18).
([20]) Ad-daraqudniy ya rawaito shi (2/24-25), da Al-hakim (1/304), da Albaihaqiy (3/31), Ad-daraqudniy dangane da maruwaitansa yace: maruwaitansa dukkansu amintattu ne. Kuma Al-hakim
ya inganta shi, akan sharaxin Bukhariy da Muslim, kuma Azzahabiy ya "wafaqa" masa, Ibnu-hajar a cikin ''Fat-hul bariy''
(2/558), ya ce: Isnadinsa yana kan sharaxin Bukhariy da Muslim .
No comments:
Post a Comment